Od środka wymiany, przez oficjalny status pieniądza i pieniądz monetarny, kruszec do wytwarzania ozdób i biżuterii, po instrument inwestycyjny. Synonim bogactwa, czyli metale szlachetne i ich krótka wersja historii. W przyszłości w kolejnych artykułach temat z pewnością zostanie rozszerzony, bo o metalach szlachetnych można napisać naprawdę wiele.
Człowiek od zawsze dążył do pomnażania swojego majątku i stanu posiadania. Od początków historii wykorzystywał dobra naturalne, aby osiągnąć ten cel. Handel wymienny do momentu wynalezienia pieniądza polegał na wymianie tych dóbr na zasadzie barteru. Wraz z rozwojem handlu inne dobra stawały się lepszym środkiem płatniczym od innych np. sól, skóry, płótna czy ziarna. Do wymiany zaczęto używać narzędzi, a następnie drobnych przedmiotów o znacznej wartości. W ten sposób ludzie do wymiany handlowej zaczęli używać takich kruszców jak miedź, żelazo, brąz, złoto i srebro oraz przedmiotów i ozdób wykonanych z ich stopów. To dało początek pierwszym pieniądzom kruszcowym[1].
Dalszy rozwój handlu wymagał standaryzacji pieniądza, zaczęto stosować oznakowane wagą sztabki wykonane z kruszcu, a następnie dzielić je na coraz to mniejsze, również oznakowane części, np. kulki o pełnym lub spłaszczonym kształcie. Tak powstały monety (powstanie pierwszych monet datowane jest na VII wiek p.n.e.) i wykonywane były początkowo z elektrum, czyli stopu złota i srebra z dodatkiem miedzi i żelaza, później z czystego kruszcu[2]. Metale szlachetne stały się więc synonimem bogactwa, używano ich do wykonywania monet i sztab, które służyły do wymiany handlowej, ale również wykonywane z nich były ozdoby i biżuteria.
Z czasem właściciele dużych majątków zaczęli swoje pieniądze i kosztowności przechowywać w bankach lub u złotników. Na dowód przyjęcia przez bank/złotnika depozytu wystawiał on właścicielowi majątku kwit depozytowy. Taki dokument poświadczał zobowiązanie przyjmującego depozyt wobec deponenta do zwrotu właścicielowi zadeklarowanej na kwicie ilości kruszcu. Posiadanie takiego dokumentu było równoznaczne z posiadaniem majątku o określonej na potwierdzeniu wartości. W Europie pierwsze pieniądze papierowe zaczęły pojawiać się w XVII wieku n.e. Podstawą zaufania do pieniądza papierowego była możliwość jego wymiany na złoto lub srebro[3].
Ta forma płatności zyskała na popularności w XIX wieku i również pod koniec tego wieku wykształcił się parytet złota. Był to pierwszy międzynarodowy system walutowy, w którym jednostka pieniężna była odpowiednikiem określonej wartości wyrażonej w wadze złota. Emitenci pieniądza gwarantowali jego wymianę na złoto o deklarowanej na pieniądzu wadze. System ten z powodzeniem funkcjonował do wybuchu pierwszej wojny światowej, a następnie pod postacią różnych wersji systemów waluty dewizowo-złotej do początku lat osiemdziesiątych XX wieku, kiedy wymienialność banknotów na złoto została całkowicie zawieszona[4].
Mimo wszystko złoto nie przestało być metalem monetarnym. Nadal jest pewnego rodzaju uniwersalnym pieniądzem akceptowanym prawie na całym świecie. Banki centralne stale używają złota jako rezerwy dewizowej, która wzmacnia wiarygodność kraju i podnosi jego bezpieczeństwo[5]. Złoto wciąż jest synonimem bogactwa, jest wykorzystywane do produkcji biżuterii przez jubilerów, a przez prywatnych inwestorów jako źródło alokacji kapitału.
Jako źródło inwestycyjne służy nie tylko złoto, ale również inne metale szlachetne np. srebro, platyna, pallad. Ten rodzaj inwestycji znacznie zyskał na popularności od połowy XIX wieku, kiedy to zaczęły rozwijać się rynki towarowych kontraktów terminowych w coraz lepszej jakości centrach obrotu surowcami (np. Chicago Board of Trade, Chicago Mercantile Exchange)[6]. W latach siedemdziesiątych XX wieku zaobserwowano, że surowce (a w tym metale szlachetne) są bardzo dobrą inwestycją zabezpieczającą przed inflacją, a kryzysy finansowe i gospodarcze XXI wieku tylko zwiększyły zainteresowanie metalami szlachetnymi jako alternatywą dla klasycznych inwestycji takich jak akcje lub obligacje[7].
Źródła:
Tekst jest fragmentem pracy dyplomowej: M. Trętowski, Inwestycje alternatywne w metale szlachetne. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 2023.
[1]S. Kubiczek, Od barteru do pieniądza wirtualnego – charakterystyka procesu dematerializacji pieniądza. Katowice: Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 2015. Studia Ekonomiczne: zeszyty naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach Nr 236/2015 s. 47-51.
[2]W. Morawski, Zarys powszechnej historii pieniądza i bankowości. Warszawa: Wydawnictwo TRIO 2002. s. 18.
[3]S. Kubiczek, Od barteru do pieniądza wirtualnego – charakterystyka procesu dematerializacji pieniądza. Katowice: Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 2015. Studia Ekonomiczne: zeszyty naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach Nr 236/2015 s. 53-55.
[4]M.N. Rothbard, Złoto, banki, ludzie – krótka historia pieniądza. Warszawa: Wydawnictwo FijoRR Publishing 2005. s. 106-120.
[5]S. Laakso, The Future of Gold from 2019 to 2039. Helskinki: Haaga-Helia University of Applied Science 2019. Bachelor’s Thesis Degree Programme in Business Administration: Finance and Economics s. 3-4.
[6]M.A. Jerzak, Światowy towarowy rynek giełdowy, aktualny stan i tendencje rozwoju. Warszawa: SGGW 2013. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie - Problemy rolnictwa światowego vol.13 no.28 s. 50.
[7]K. Mamcarz, Inwestycje w złoto jako zabezpieczenie przed inflacją w wybranych krajach. Łódź: Uniwersytet Łódzki 2018. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica vol.6 no.339 s. 204-217.
Image by <a href="https://pl.freepik.com/darmowe-zdjecie/worek-gunny-z-widokiem-z-gory-z-ruda-zlota_10740326.htm#page=2&query=gold%20silver%20palladium&position=14&from_view=search&track=ais&uuid=610b401e-4534-4945-9fa0-a0c300070a1e">Freepik</a>