Indeksy giełdowe to jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli współczesnych rynków finansowych. Metale szlachetne nieustannie uchodzą za symbol bogactwa i zamożności. Jak w takim razie inwestować w te aktywa, w jaki sposób nabywać je i zarabiać na zmianie ich ceny lub kursu. Szybki przegląd możliwości inwestycyjnych znajduje się poniżej.
Inwestowanie indeksowe i fizyczny zakup kruszcu
Aby wyeksponować portfel inwestycyjny na zmiany kursów indeksów giełdowych można byłoby zastosować metodę inwestowania indeksowego polegającego na kupowaniu akcji spółek wchodzących w skład jakiegoś interesującego inwestora indeksu[1]. Byłoby to zastosowanie swego rodzaju strategii inwestowania pasywnego bez konieczności szczegółowej analizy sytuacji spółek, których akcje byłyby nabywane. Jedyne rzeczy brane pod uwagę przez inwestora w takiej sytuacji to trend na danym rynku, skład indeksu oraz procentowy udział akcji spółek w danym indeksie. Mimo skróconego czasu wymaganego do podjęcia decyzji o zakupie akcji, ograniczonego czasu poświęcanemu na zarządzanie taką ilością aktywów i przysługującym prawom do dywidendy płynącym z racji posiadania akcji, taka metoda wydaje się być bardzo kłopotliwa. O ile w niewielkich indeksach takich jak WIG 20 ilość instrumentów nie jest bardzo duża, a zakup przynajmniej po jednej akcji każdej ze spółek nie wydaje się być niedostępny[2], to inwestycja tą metodą w indeks S&P500 mogłaby stanowić spore wyzwanie logistyczne, a dla części inwestorów indywidualnych również finansowe[3]. Ponadto, inwestor nie analizując kondycji spółek wystawia się na ryzyko bankructwa firmy, której akcje nabywa bez świadomości występowania problemów w spółce. Są jednak znacznie prostsze sposoby, aby inwestować w instrumenty finansowe, których cena zmienia się w zależności od zmiany kursu indeksów giełdowych[4] lub za pośrednictwem funduszy inwestycyjnych, które inwestują w indeksy giełdowe.
Istnieją też sposoby na inwestycję w metale szlachetne bez konieczności ich bezpośredniego zakupu. Choć inwestowanie w fizyczny kruszec jest nadal atrakcyjne i cały czas stosowane zarówno przez instytucje jak inwestorów indywidualnych, to poza posiadaniem wartości zabezpieczającej (jaką niesie za sobą fizyczne posiadanie metalu)[5], tego typu inwestycja wiąże się z szeregiem niedogodności. Inwestowanie niewielkich kwot w biżuterię, monety bulionowe lub małe sztabki czy kupowanie dużych sztab za znaczące sumy generuje potrzebę bezpiecznego przechowywania metalu. Każde z rozwiązań zabezpieczających fizyczny majątek w kruszcu niesie za sobą koszty: montaż sejfu, montaż systemu alarmowego czy opłacenie skrytki bankowej[6], a to obniża rentowność inwestycji. Aby nabyć metale dobrej jakości trzeba się też liczyć z wcześniejszą weryfikacją dostawcy lub z wyborem znanej instytucji handlującej kruszcem (np. mennicy). Jeśli natomiast zakupu inwestor dokonuje w innych warunkach niż zakup w mennicy lub metal nie posiada nabitej próby, wtedy również należałoby wykonać badania potwierdzające autentyczność kupowanego przedmiotu[7], co po raz kolejny może generować dodatkowe koszty. Dodając do tego fakt, że aby transakcja mogła zostać zawarta muszą znaleźć się na rynku jej dwie strony i z dużym prawdopodobieństwem musi dojść do fizycznego spotkania między stronami lub ich przedstawicielami, należy uznać, że jest to rynek charakteryzujący się niską płynnością. W związku z powyższym cena transakcji można znacząco różnić się między dniem wyrażenia chęci jej zawarcia, a dniem jej faktycznego dokonania. Pomijając fakt, że cena zakupu i sprzedaży prawie w każdym przypadku będzie odbiegać od aktualnej ceny rynkowej ze względu na normalne zasady funkcjonowania handlu np. w zależności od relacji popyt – podaż sprzedający, aby znaleźć zainteresowanego kupca może zachęcać atrakcyjną ceną lub odwrotnie, kupujący aby dokonać transakcji i zachęcić niezdecydowanych uczestników rynku może oferować ceny wyższe od rynkowych.
Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie dostępnych możliwości inwestycyjnych, które pozwalają wyeksponować portfel inwestycyjny na zmiany kursów indeksów giełdowych oraz cen metali szlachetnych w sposób płynny.
Fundusze indeksowe
Pierwszą pośrednią możliwością inwestowania w indeksy giełdowe jest ulokowanie środków w funduszu indeksowym. Jest to rodzaj funduszu akcji i jak podaje Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami „Fundusz jest klasyfikowany jako indeksowy, jeśli dąży do odwzorowania, ścisłego lub przybliżonego, zmian określonego indeksu rynku akcji, określonej krotności tego indeksu lub zmian odwrotnych do zmian tego indeksu[8]”. Fundusze indeksowe tworzone są i zarządzane przez Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI) po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia od Komisji Nadzoru Finansowego (KNF). Są to fundusze inwestycyjne zamknięte (FIZ), które zbierają niezbędne do inwestowania środki poprzez emisję stałej ilości certyfikatów (inaczej jednostek uczestnictwa), które emitowane są w podobny sposób jak emitowane są akcje. Certyfikat, będąc papierem wartościowym może być przedmiotem obrotu publicznego[9]. Ich wycena i obrót odbywa się jak dla zwykłych funduszy inwestycyjnych, ponieważ nie są one notowane na giełdzie. Inwestowanie w fundusz indeksowy eliminuje wady inwestowania indeksowego takie jak koniczność kupowania akcji wszystkich spółek wchodzących w skład indeksu, śledzenia składu indeksu i obciążenie potencjalnym bankructwem którejś ze spółek, których akcje nabywa inwestor. Ze względu na stosowaną przez fundusz pasywną strategię inwestowania prowizja za zarządzanie kapitałem jest znacznie niższa niż w przypadku zarządzania aktywnego. Wpływa to pozytywnie na rentowność inwestycji, jednak model pasywnego inwestowania w znaczny sposób ogranicza możliwości osiągnięcia wyników lepszych niż przeciętne. Dodatkowo trzeba zaznaczyć bardzo istotny dla rentowności inwestycji fakt, że fundusze indeksowe nie wypłacają dywidendy otrzymywanej od spółek wchodzących w skład indeksu, w który inwestuje fundusz[10].
Otwarte fundusze inwestycyjne notowane na giełdzie (ETF)
Cechy funduszy ETF to swego rodzaju połączenie cech akcji i funduszy inwestycyjnych (np. indeksowych)[11]. Połączenie to daje zalety funduszy inwestycyjnych, czyli za pomocą jednego instrumentu inwestor otrzymuje ekspozycję swojego portfela na zmianę kursu wybranego instrumentu lub koszyka instrumentów finansowych oraz zalety akcji, ponieważ ETFy są funduszami otwartymi notowanymi na giełdzie papierów wartościowych i podlegają notowaniom ciągłym[12]. Dzięki temu handel charakteryzuje się dużą elastycznością i płynnością. Inaczej niż dla funduszy indeksowych na rynku znajdują się ETF inwestujące środki nie tylko w indeksy (ETFy indeksowe), ale również surowce (ETFy surowcowe), obligacje (ETFy obligacyjne) i wiele innych aktywów[13]. Głównie inwestują pasywnie, ale na rynku dostępne są fundusze aktywnie zarządzające kapitałem (ang. Actively managed ETF)[14]. Strategia inwestowania pasywnego i duża dostępność przekładają się na niskie koszty zarządzania kapitałem (w większości przypadków niższe niż w klasycznych TFI). Z roku na rok ich popularność rośnie między innymi ze względu na ich różnorodność, dostępność, wysoką płynność i niski próg wejścia[15]. Dodatkowym atutem stojącym po stronie ETF względem funduszy indeksowych jest fakt wypłacania przez niektóre z nich ekwiwalentu dywidend wypłacanego przez spółki należące do indeksu, w który inwestuje fundusz. Tak jak w przypadku funduszy indeksowych ETF ze względu na swoją konstrukcję nie osiągają stóp zwrotu wyższych od benchmarku oraz dodatkowo z racji podlegania notowaniom ciągłym są zagrożone delistingiem, czyli usunięciem z giełdy. Do minusów względem funduszy indeksowych trzeba też doliczyć dodatkową prowizję maklerską, która dla inwestora będzie kosztem zmniejszającym rentowność inwestycji oraz spread pomiędzy ofertą kupna a ofertą sprzedaży[16].
Kontrakty terminowe
Kontrakty terminowe (ang. future contracts) jak nazwa wskazuje jest to pewnego rodzaju umowa między dwoma stronami. Ta szczególna umowa dotyczy przyszłości, a dokładnie zobowiązania jednej ze stron umowy, że w przyszłości dokona zakupu aktywa, którego dotyczy kontrakt po z góry ustalonej cenie[17]. Tego typu kontrakty są bardzo dobrym sposobem na zabezpieczenie się przed zmianą ceny nabywanego lub zbywanego aktywa, ponieważ cena transakcji jest z góry ustalana w momencie zawierania umowy. Dodatkowo, w momencie jej zawarcia nie ma obowiązku ani posiadania wystarczającej ilości funduszy na zakup aktywa. Wystarczy, żeby strona kupująca posiada procentową wartość, która wymagana jest jako depozyt zabezpieczający, którego wielkość zależy od zmienności instrumentu bazowego[18]. Strona sprzedająca zaś nie musi posiadać aktywa, które będzie w przyszłości obiektem wymiany. Ważne, aby miała go na dzień, który w kontakcie nazywany jest terminem zapadalności, czyli dniem, w którym strony zadeklarowały się na wykonanie wcześniej zawartej umowy. Inwestor zawierając transakcję kupna zajmuje długą pozycję licząc na wzrost kursu instrumentu bazowego i zakup po wcześniej ustalonej niższej cenie od rynkowej, natomiast strona sprzedająca liczy na spadek kursu i sprzedaż po ustalonej cenie wyżej od oferowanej przez rynek w dniu wygaśnięcia kontraktu. Handel kontraktami odbywa się na giełdach, więc inwestor nie musi czekać do terminu zamknięcia kontraktu, może dokonać transakcji odwrotnej do wcześniej zawartej i zamknąć pozycję wcześniej w dogodnym dla siebie momencie. Pozycja zamykana jest automatycznie w momencie wygaśnięcia kontraktu[19]. Istnienie depozytu zabezpieczającego, który stanowi jedynie część wartości kontraktu powoduje, że można zawrzeć umowę znacznie przekraczającą wartość wpłacanego depozytu. Zakładając posiadanie przez inwestora 10.000 zł i depozyt zabezpieczający na wybrany instrument na poziomie 10% może on zawrzeć umowę o wartości dziesięciokrotnie wyższej od posiadanego kapitału. W takim przypadku zmiana kursu instrumentu bazowego o 1% powoduje dziesięcioprocentową zmianę wartości portfela inwestycyjnego. Dźwignia finansowa jest więc w stanie znacząco zwiększyć zyski, ale również zwiększa ryzyko utraty wszystkich inwestowanych środków[20]. Za pomocą kontraktów terminowych, które są instrumentami pochodnymi (derywatami) możliwe jest wyeksponowanie portfela inwestycyjnego na zmiany kursów indeksów giełdowych[21] oraz metali szlachetnych[22], ale również surowców, walut, stóp procentowych i wiele innych instrumentów bazowych.
Opcje
Opcje tak jak kontrakty terminowe są instrumentami pochodnymi, jednak o bardziej skomplikowanej konstrukcji. W kontraktach futures strony zobowiązywały się do realizacji transakcji po upływie ustalonego z góry terminu po określonej cenie. W związku z tym, jeśli ktoś zadeklarował w umowie, że dokona zakupu aktywa, to musiał wywiązać się z umowy. W opcjach kupujący nabywa prawo do zakupu aktywa, więc może je zakupić, ale nie ma obowiązku. Opcja zakupu nazywana jest opcją call. Taka sama sytuacja dotyczy strony sprzedającej, która po zakupie opcji put, nabywa prawo sprzedaży aktywa, więc może je sprzedać, ale nie ma takiego obowiązku. Na rynku inwestor może zająć jedną z czterech pozycji i nabyć opcje zakupu (ang. Long Call) lub je wystawić (ang. Short Call) oraz nabyć opcje sprzedaży (ang. Long Put) lub je wystawić (ang. Short Put)[23]. W przypadku opcji nie jest wymagany depozyt zabezpieczający, natomiast funkcjonuje opłata zwana premią opcyjną. Premia ta jest opłatą ponoszoną przed stronę nabywającą opcje na rzecz wystawcy opcji. Jeśli więc wartość instrumentu bazowego nie zmieni się, a strona kupująca opcje zaniecha finalizacji transakcji to ponosi stratę w wielkości premii opcyjnej na rzecz wystawcy opcji[24]. Tak jak w przypadku kontraktów terminowych nie jest konieczne czekanie do momentu wygaśnięcia opcji. Podlegają one notowaniom ciągłym, więc wystarczy zawrzeć w dogodnym momencie transakcję odwrotną do wcześniejszej, aby zamknąć pozycję. Opcje dają więc możliwość ubezpieczenia się inwestorowi od gwałtownych zmian kursu instrumentu bazowego, a ponoszona opłata jest swego rodzaju składką ubezpieczeniową. Instrumentem bazowym dla transakcji opcyjnych mogą być zarówno indeksy giełdowe, jak i towary, w tym metale szlachetne. Mogą to być również waluty, akcje, obligacje i wiele innych instrumentów finansowych[25].
Kontrakty różnic kursowych (CFD)
Kontrakty różnic cenowych tak jak kontakty futures i opcje są umową pomiędzy dwoma stronami: stroną kupującą i sprzedającą. Umowa zawierana jest również w odniesieniu do jakiegoś instrumentu bazowego (akcji, waluty, indeksu, wskaźnika, surowca w tym metalu szlachetnego i wielu innych), z tym, że CFD (ang. contract for difference) nie dotyczy wymiany aktywa, a wymiany różnicy między aktualną ceną tego instrumentu, a ceną w dniu wygaśnięcia kontraktu. W umowie nie chodzi o zakup konkretnego instrumentu, a o przekazanie różnicy w wartości między początkiem i na końcem obowiązującej umowy. Jeśli instrument bazowy traci na wartości kupujący kontrakt płaci sprzedającemu różnicę między wartością wyjściową a wartością w dniu zakończenia umowy. W przypadku wzrostu ceny instrumentu bazowego to strona sprzedająca płaci stronie kupującej różnice w cenie.[26] Tak jak w przypadku kontraktów futures, nabywając CFD jest instrumentem lewarowanym, czyli jego konstrukcja uwzględnia istnienie depozytu zabezpieczającego i użycie dzięki niemu dźwigni finansowej co znacznie zwiększa ryzyko inwestycji w kontrakty różnic kursowych. Koszty inwestycyjne takie jak prowizje jak leżą po stronie kupującego kontrakt. Dodatkowymi kosztami może być spread pomiędzy cenami kupna i sprzedaży oraz koszty związane z codziennym utrzymywaniem pozycji otwartej[27]. CFD ze względu na swoją konstrukcję jest raczej instrumentem nadającym się do inwestowania krótkoterminowego, ponieważ przy zastosowaniu dźwigni finansowej i zmienności na rynkach występuje ryzyko płynności. Każdego dnia depozyt inwestora jest przeliczany i jeśli kurs instrumentu bazowego zmieni się na niekorzyść inwestora, może on zostać wezwany do uzupełnienia depozytu. Jeśli tego nie zrobi, a wartość zmiany na niekorzyść inwestora zmieni się na tyle, że różnica między wartością zawieranej transakcji a wartością aktualną przekroczy wartość depozytu kontrakt może być automatycznie zamknięty. Wiąże się to z utratą wszystkich zainwestowanych środków oraz może się wiązać z koniecznością dopłaty dodatkowych funduszy na pokrycie strat.[28]
Produkty strukturyzowane (ETP)
Jednymi z najmłodszych instrumentów finansowych dostępnych na rynkach są produkty strukturyzowane – ETP (ang. Exchange traded product). Podobnie jak ETF, opcje i CFD ich wartość uzależniona jest od wartości instrumentu bazowego takiego jak akcje, indeksy, surowce w tym metale szlachetne, wskaźniki oraz wiele innych. Tak jak w przypadku CFD posiadanie ETP nie przenosi prawa własności w postaci instrumentu bazowego, a jedynie uzależnia zysk od zmiany jego kursu. Zysk pochodzi ze zgodnego zachowania instrumentu z konstrukcją założeń produktu strukturyzowanego. Ich konstrukcje są bardzo różnorodne. Różnią się od siebie terminami wykupu lub ich brakiem (instrumenty open-end), potencjalną stopą zwrotu, ekspozycją na ryzyko oraz poziomem ochrony kapitału[29]. Produkty strukturyzowane mogą być oferowane przez banki komercyjne, ale również można je nabyć jako instrumenty finansowe za pośrednictwem giełdy, ponieważ ich emitentami poza bankami są biura maklerskie. Na polskiej giełdzie rozróżniamy dwa rodzaje giełdowych produktów strukturyzowanych: produkty inwestycyjne i produkty z dźwignią. Produkty z dźwignią należą do grupy produktów o największym ryzyku, ponieważ nie posiadają ochrony kapitału. Produkty inwestycyjne dzielą się na te z pełną i częściową ochroną kapitału oraz bez ochrony kapitału. Produkty z ochrona kapitału nie dają możliwości osiągnięcia zawrotnych stóp zwrotu, ale zapewniają przynajmniej częściowe zachowanie zainwestowanych środków. Produkty bez ochrony zwiększają ryzyko, ale dają też możliwość osiągnięcia lepszych wyników. Produkty lewarowane umożliwiają osiągnięcie najwyższych stóp zwrotu, ale wystawiają inwestora na bardzo wysokie ryzyko utraty środków. ETP pozwalają na zarabianie w każdej sytuacji rynkowej, zarówno na wzrostach i spadkach kursu instrumentu bazowego, a nawet w przypadku, kiedy kurs porusza się w trendzie bocznym[30].
Towary notowane na giełdzie[31] (ETC)
ETC (ang. Exchange traded commodities) to instrument bazujący na cenach towarów lub indeksów towarowych. Tak jak ETF podlega notowaniom ciągłym i jego zadaniem jest jak najwierniej odzwierciedlać kurs instrumentu bazowego. Występują w dwóch formach: jako odwzorowujące kurs jednego towaru, np. złota, ropy, platyny, lub odwzorowujące kurs całego indeksu surowcowego, np. indeksu metali szlachetnych lub indeksu surowców energetycznych. ETC reklamowany jest jako produkt niosący za sobą wszystkie benefity posiadania kruszców, ale bez negatywnych konsekwencji ich posiadania, czyli bez potrzeby przechowywania, z wysoką płynnością i autentycznością oraz z możliwością swobodnego handlowania danym instrumentem w godzinach funkcjonowania giełdy. Dodatkowo (względem klasycznego inwestowania w metale) daje możliwość zajęcia pozycji krótkiej i zarabianie na spadku kursu kruszcu. Tak jak w przypadku ETF podczas inwestowania należy uwzględniać prowizję za zarządzanie kapitałem, która nie jest wysoka ze względu na zastosowanie strategii pasywnej[32]. Trzeba zauważyć, że nie ma jednej powszechnie uznawanej definicji ETC. W wielu publikacjach przedstawiane są jako podkategoria ETP lub szczególna forma ETF – nastawiona na śledzenie cen towarów. Poza wymienionymi powyżej podobieństwami istnieje również wiele różnic. ETFy są definiowane jako instrumenty kapitałowe[33] czyli dają stronie nabywającej udziały w aktywach nabywanej jednostki.[34] ETC sklasyfikowane są jako instrumenty dłużne[35], za pomocą których dwie strony transakcji umawiają się na pożyczkę kapitału w zamian za zobowiązanie spłaty długu wraz z ustalonymi odsetkami (jak w przypadku np. obligacji, kredytów lub depozytów bankowych)[36]. Inwestor nie nabywa więc praw do części portfela jak w przypadku inwestowania w fundusz, a pożycza środki emitentowi oczekując zwrotu w przyszłości (z zyskiem lub stratą na zasadach ustalonych w umowie). Ta konstrukcja ma również wpływ na tworzenie i umarzanie jednostek uczestnictwa. Istnieją dwa sposoby replikacji ETFów: fizycznie i syntetycznie. W przypadku replikacji fizycznej fundusz kupuje aktywo którego cenę śledzi, natomiast w przypadku replikacji syntetycznej kupuje instrumenty pochodne na odzwierciedlane aktywo. W przypadku ETC również istnieją dwie metody replikacji, ale różnią się one od tych znanych z konstrukcji ETF, szczególnie metoda syntetycznej replikacji. Certyfikaty ETC są emitowane przez spółki specjalnego przeznaczenia (SPV ang. Special-purpose vehicle lub SPE ang. Special-purpose entity), powoływane przez dostawcę ETC. Spółki te tworzone są tylko w celu emisji certyfikatów oddzielając spółkę zakładającą SPV od ryzyka. Syntetyczne ETC bazują na aktywach kontrolowanych przez SPV, ale nie muszą to być aktywa których cenę odzwierciedla produkt. Aktywa kontrolowane wykorzystywane są jako zabezpieczenie. W związku z tym głównym ryzykiem w przypadku ETC jest brak powiązania instrumentu ze spółką faktycznie odpowiedzialną za emisję certyfikatów w przypadku zawirowań na rynku i problemów finansowych spółki odpowiedzialnej za emisję certyfikatów[37].
Akcje spółek wydobywczych
Istnieje jeszcze jedna alternatywna i pośrednia forma eksponowania portfela inwestycyjnego na zmiany kursów surowców, mianowicie mowa o nabywaniu akcji spółek wydobywających lub rzadziej przetwarzających metale szlachetne. Trzeba mieć jednak na uwadze fakt, że akcje takich spółek nie są wyceniane tylko przez pryzmat cen surowców, które wydobywają, ale wpływ na ich kurs mają czynniki fundamentalne dotyczące danej spółki. Wynika z tego, że zmiana kursu surowców może wpływać pośrednio na zmianę wyceny spółki, ale będzie tylko jednym z czynników przekładających się na ostateczną cenę akcji. Bardzo duży wpływ na powodzenie takiej inwestycji ma ogólna kondycja finansowa przedsiębiorstwa, perspektywy spółki oraz całej branży, w której funkcjonuje, jakość zarządzania, struktura firmy, sytuacja polityczna kraju, w którym funkcjonuje spółka i wiele innych[38].
Podsumowanie
Wszystkie zaprezentowane w artykule instrumenty prezentują mnogość możliwości inwestycyjnych zarówno dla chcących dokonać ekspozycji portfela na zmiany kursów aktywów klasycznych jak i alternatywnych. Współcześnie można kupować wartości cząstkowe aktywów, ekspozycje na całe indeksy oraz na fizyczne surowce bez potrzeby posiadania ich i konieczności ich przechowywania. Otwarcie i zamknięcie transakcji mogą odbywać się w czasie rzeczywistym. To znacznie zwiększa płynność rynków, likwiduje bariery wejścia i wyjścia z inwestycji oraz zachęca nowe osoby do rozpoczęcia przygody z inwestowaniem. Do tego powstają specjalne fundusze, podmioty i instrumenty, których zadaniem jest naśladowanie zmian cen i kursów różnych aktywów, zmniejszanie ryzyka inwestycyjnego, zwiększenie stopy zwrotu z inwestycji oraz zaproponowanie różnych strategii i możliwości lokowania kapitału. W związku z tym regularnie należy sprawdzać, czy pewne zasady i reguły rynkowe nie uległy dezaktualizacji. Potwierdza to zasadność przeprowadzania szczegółowych analiz i obliczeń w celu sprawdzenia nastawienia rynku do konkretnych aktywów w różnych fazach cyklu nawet w przypadku, w którym w przeszłości takie analizy były wykonywane i ich wyniki są publicznie znane.
Źródła:
Tekst jest fragmentem pracy dyplomowej: M. Trętowski, Inwestycje alternatywne w metale szlachetne. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 2023.
[1]mBank Biuro Maklerskie, (bez daty) Indeksy giełdowe – do czego służą, czym się różną i jak się je oblicza? [online]. mBank Biuro Maklerskie. [Dostęp: 21.05.2023]. Dostępny w: https://mdm.pl/bm/newsarticle/2
[2]Wymagana kwota na dzień 21.05.2023 na zakup 20 akcji, po jednej akcji każdej z 20 spółek należących do indeksu WIG20 (nie wliczając prowizji) oscyluje w okolicach 16150 zł. Wyliczenia własne na podstawie danych dostępnych w: [Dostęp: 21.05.2023] https://stooq.pl/q/?s=wig20
[3]Wymagana kwota na dzień 21.05.2023 na zakup 502 akcji, po jednej akcji każdej z 502 spółek należących do indeksu S&P500 (nie wliczając prowizji) oscyluje w okolicach 73196 $. Wyliczenia własne na podstawie danych dostępnych w: [Dostęp: 21.05.2023] https://pl.investing.com/indices/investing.com-us-500-components
[4]Bez ograniczenia do inwestowania w indeksy wyliczane na podstawie cen akcji spółek notowanych na giełdzie.
[5]Zabezpieczającej na wypadek np. potrzeby ewakuacji i osiedlenia się na dłużej poza stałym miejscem pobytu w przypadku wystąpienia nieoczekiwanych zdarzeń zagrażających życiu lub zdrowiu w poprzednim miejscu pobytu (wojna, kataklizm, epidemia, itp.).
[6]Mennica Mazovia, (2023) Przechowywanie złota inwestycyjnego. Gdzie bezpiecznie przechowywać złoto? [online]. Mennica Mazovia. [Dostęp: 22.05.2023]. Dostępny w: https://mennicamazovia.pl/jak-przechowywac-zloto
[7]Mennica Mazovia, (2023) Autentyczność złota. Jak sprawdzić? [online]. Mennica Mazovia. [Dostęp: 22.05.2023]. Dostępny w: https://mennicamazovia.pl/Autentycznosc-zlota-jak-sprawdzic-news-pol-1630396190.html
[8]Zespół ds. Standardów Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami, Klasyfikacja funduszy inwestycyjnych. Warszawa 2021. Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami s. 3.
[9]G. Cherewko, H. Iwanicka, W. Burda, Fundusze inwestycyjne na rynku finansowym. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2006. Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL, Tom II, zeszyt 2. s. 155.
[10]U. Gierałtowska, Fundusze indeksowe a fundusze ETF notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2015. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 892. Finanse, rynki finansowe, ubezpieczenia nr 78 (2015) s. 56.
[11]Ibidem, s. 56-57.
[12]Giełda Papierów Wartościowych, (bez daty) ETF [online]. Giełda Papierów Wartościowych. [Dostęp: 24.05.2023]. Dostępny w: https://www.gpw.pl/etfy
[13]Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska, (2023) Oferta instrumentów ETF [online]. Dom Maklerskiego BOŚ. [Dostęp: 24.05.2023]. Dostępny w: https://bossa.pl/oferta/rynek-zagraniczny/kid
[14]U. Kabir, (2023) 10 best Performing Actively Managed ETFs in 2022 [online]. yahoo! finance. [Dostęp: 24.05.2023]. Dostępny w: https://finance.yahoo.com/news/10-best-performing-actively-managed-201526254.html
[15]I. Huhulea, (2022) The Future of ETFs [online]. Inwestopedia.com. [Dostęp: 24.05.2023]. Dostępny w: https://www.investopedia.com/the-future-of-etfs-4772514
[16]U. Gierałtowska, Fundusze ETF notowane na giełdzie papierów wartościowych w Warszawie. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2016. Studia i Prace WNEiZ US nr 45/2 2016 s. 241-242.
[17]K. Mejszutowicz, Podstawy inwestowania w kontrakty terminowe i opcje. Przewodnik dla początkujących inwestorów. Warszawa: Oficjalne wydawnictwo Giełdy Papierów Wartościowych 2018 s. 7-8.
[18]Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska, (bez daty) Depozyty [online]. Dom Maklerskiego BOŚ. [Dostęp: 24.05.2023]. Dostępny w: https://bossa.pl/edukacja/kontrakty-opcje/kontrakty-terminowe/depozyty
[19]Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska, (bez daty) Kontrakty terminowe [online]. Dom Maklerskiego BOŚ. [Dostęp: 24.05.2023]. Dostępny w: https://bossa.pl/edukacja/kontrakty-opcje/kontrakty-terminowe
[20]K. Mejszutowicz, Podstawy inwestowania w kontrakty terminowe i opcje. Przewodnik dla początkujących inwestorów. Warszawa: Oficjalne wydawnictwo Giełdy Papierów Wartościowych 2018 s. 13-14.
[21]Tradingview, (bez daty) Rynek kontraktów futures. Notowania kontraktów terminowych na indeksy giełdowe [online]. Tradinview.com. [Dostęp: 24.05.2023]. Dostępny w: https://pl.tradingview.com/markets/futures/quotes-world-indices/
[22]Tradingview, (bez daty) Rynek kontraktów futures. Notowania kontraktów terminowych na metale [online]. Tradinview.com. [Dostęp: 24.05.2023]. Dostępny w: https://pl.tradingview.com/markets/futures/quotes-metals/
[23]K. Mejszutowicz, Podstawy inwestowania w kontrakty terminowe i opcje. Przewodnik dla początkujących inwestorów. Warszawa: Oficjalne wydawnictwo Giełdy Papierów Wartościowych 2018 s. 68-69.
[24]Ibidem, s. 80.
[25]Ibidem, s. 66-67.
[26]S. Jarek, Konstrukcja portfela kontraktów na różnice kursowe z uwzględnieniem ryzyka rynkowego. Katowice: Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 2013. Studia Ekonomiczne 163, s. 30.
[27]Eureopean Securities and Markets Authority & European Banking Authority, Kontrakty różnic kursowych (CFD). Paryż: ESMA 2013. Ostrzeżenia dla inwestorów 28/02/2013 2013/267 PL s. 3-4.
[28]Ibidem.
[29]P. Prewysz-Kwinto, Giełdowe produkty strukturyzowane o średnim ryzyku na przykładzie instrumentów dostępnych na GPW w Warszawie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2017. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio H – Oeconomia vol. 51, nr 4 s. 269-271.
[30]Giełda Papierów Wartościowych, Giełdowe produkty strukturyzowane. W to możesz inwestować na giełdzie. Warszawa: Giełda Papierów Wartościowych (bez daty). Ulotka edukacyjna s. 1-6.
[31]Towary notowane na giełdzie to wolne tłumaczenie angielskiego określenia exchanged traded commodities. Jest to nowy instrument, który nie doczekał się polskiego tłumaczenia oddającego rzeczywiste działanie instrumentu.
[32]London Stock Exchange, Exchange Traded Commodities. Redefining the commodities marketplace. London: London Stock Exchange 2014. s. 1-4.
[33]A. Marszyk, Exchange traded commodities as a category of innovative products on European financial markets. Rzeszów: Wyższa Szkoła Informatyki I Zarządzania 2017. Financial Internet Quarterly “e-Finanse” vol. 13 nr 2 s. 15-16.
[34]D. Krzywda, Istota i klasyfikacja instrumentów finansowych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 2005. Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie nr 674 s. 21.
[35]A. Marszyk, Exchange traded commodities as a category of innovative products on European financial markets. Rzeszów: Wyższa Szkoła Informatyki I Zarządzania 2017. Financial Internet Quarterly “e-Finanse” vol. 13 nr 2 s. 16.
[36]K. Jajuga, Depozyty I instrumenty rynku pieniężnego. Warszawa: Fundacja Edukacji Rynku Kapitałowego 2006. Wydanie II s. 7.
[37]A. Marszyk, Exchange traded commodities as a category of innovative products on European financial markets. Rzeszów: Wyższa Szkoła Informatyki I Zarządzania 2017. Financial Internet Quarterly “e-Finanse” vol. 13 nr 2 s. 16-17.
[38]U. M. Gierałtowska, Bezpośrednie i pośrednie inwestycje w metale szlachetne. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2016. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio H – Oeconomia vol. 50, nr 4 s. 129-130.
Image by <a href="https://pl.freepik.com/darmowe-wektory/ilustracja-koncepcja-strategii-biznesowej_82466241.htm#query=looking%20for%20investing%20instruments&position=41&from_view=search&track=ais&uuid=59ac3623-b5bc-49be-9e66-aba7aa9e8eba">Obraz autorstwa storyset</a> na Freepik